Je komt thuis en ruikt het meteen. Je kat heeft weer in huis geplast en je vraagt je af waarom dit ineens gebeurt. Geen paniek, je bent niet de enige. In dit artikel leg ik uit wat de belangrijkste oorzaken zijn, hoe je het verschil ziet tussen plassen en sproeien, wat je vandaag al kunt doen en wanneer je direct naar de dierenarts moet. Verwacht praktische tips, eerlijk advies en inzichten uit de praktijk, zodat jij en je kat snel weer rust hebben in huis.
Eerst bepalen: medisch probleem of gedrag
De snelste weg naar een oplossing begint met deze vraag. Een kat die vaak kleine beetjes plast, perst zonder resultaat, miauwt op de bak of bloed in de urine heeft, kan pijn hebben of een aandoening aan de urinewegen. Neem dan zo snel mogelijk contact op met je dierenarts voor urineonderzoek en zo nodig aanvullend bloedonderzoek of een echo. Een bacteriële blaasontsteking komt minder vaak voor dan veel mensen denken, terwijl blaasgruis, stressgerelateerde blaasontsteking en pijn elders in het lijf juist vaak aan de basis liggen.
Let op spoedsignalen, vooral bij katers: niet of nauwelijks kunnen plassen, onrustig heen en weer lopen, telkens hurken zonder resultaat, likken aan de penis en sloomheid. Dit kan duiden op een verstopping van de plasbuis en is levensbedreigend. Ga direct naar de dierenarts.
Plassen of sproeien: zo herken je het verschil
Plassen
Bij plassen hurkt de kat en ontstaat een duidelijk plasje op een horizontaal oppervlak zoals vloer, kleed of bank. De hoeveelheid is meestal groter en de urine verspreidt zich in een plasvorm. Dit gedrag past bij blaasproblemen, pijn, kattenbakfrustratie of stress.
Sproeien
Bij sproeien staat de kat rechtop met een trillende staart en spuit een kleine hoeveelheid urine tegen een verticaal oppervlak zoals muur of gordijn. Sproeien is communicatie en territoriale markering, komt vaker voor bij ongecastreerde katten, maar ook gecastreerde dieren en poezen kunnen sproeien onder invloed van spanning of conflicten.
Waarom dit onderscheid telt
Plassen vraagt vaak om medische check en verbetering van kattenbak en routine. Sproeien vraagt om castratie overwegingen, stressreductie en het oplossen van sociale spanningen binnen of buiten het huis. Soms spelen beide tegelijk en pak je medisch en gedragsmatig samen aan.
Medische oorzaken die je wil uitsluiten
In de spreekkamer zie ik regelmatig katten met FIC, een stressgevoelige blaasontsteking zonder bacteriën. Deze katten plassen vaak kleine beetjes en zoeken zachte plekken omdat de hurkhouding en de koude bak onprettig voelt. Blaasgruis of stenen irriteren de blaaswand en kunnen de plasbuis verstoppen, vooral bij katers. Andere oorzaken zijn pijn door artrose waardoor de kat lastig in een hoge of kleine bak komt, nieraandoeningen, suikerziekte of een te snel werkende schildklier waardoor katten meer drinken en plassen.
Wat kun je verwachten bij de dierenarts: een vers urineonderzoek om kristallen, ontstekingscellen en bloed te beoordelen, eventueel bacteriekweek, een echo van de blaas en soms bloedonderzoek. Behandeling kan bestaan uit pijnstilling, dieetvoeding voor de urinewegen, meer vochtinname via natvoer of een drinkfontein, en stressreductie. Antibiotica worden alleen ingezet als er bewijs is voor een bacteriële infectie.
Kattenbakmanagement dat werkt
Een groot deel van de problemen los ik in de praktijk op met beter kattenbakbeleid. Gebruik voldoende bakken, idealiter het aantal katten plus één, en kies ruime, open bakken met lage instap, zeker voor senioren. Zet bakken op rustige, goed bereikbare plekken, niet naast wasmachines of voerbakken. Veel katten waarderen fijn, ongeparfumeerd grit en schone bakken. Schep minimaal eenmaal per dag en ververs regelmatig het volledige grit.
Verander je grit of baktype, doe dat dan geleidelijk. Meng tijdelijk een deel van het oude grit door het nieuwe en laat je kat meebeslissen door twee opties naast elkaar aan te bieden. Vermijd geurtjes en schoonmaakmiddelen met sterke parfums in of rond de bak.
Stress en veranderingen verminderen
Katten houden van voorspelbaarheid. Verhuizingen, verbouwingen, nieuwe huisdieren of een andere dagindeling kunnen onrust geven die via de blaas tot klachten leidt. Bied meerdere verstopplekken, hoge ligplaatsen en voldoende krabmogelijkheden. Speel dagelijks actief en bied denkspelletjes of voerpuzzels. Een drinkfontein kan de vochtopname verhogen, wat blaasproblemen helpt voorkomen.
Zie je buurtkatten voor het raam staren, blokkeer dan het zicht met raamfolie en maak van die plek geen stresszone. Feromoonvernevelaars kunnen helpen om de omgeving veiliger te laten voelen. Wil je het gedrag beter volgen terwijl je weg bent, overweeg een discrete huisdiercamera om te zien wanneer je kat de bak gebruikt en waar het misgaat. Lees meer over keuzes en aandachtspunten in een huisdiercamera.
Sproeien aanpakken
Bij territoriaal of hormonaal gemotiveerd sproeien helpt castratie vaak aanzienlijk. Verwijder concurrentieprikkels, verminder zicht op buitenkatten en geef elke kat in een meerkatshuishouden voldoende eigen hulpbronnen zoals bakken, water, voerplekken en rustplaatsen. Laat conflicten niet sudderen. Plan gerichte speelsessies en beloon rustig samen zijn. Blijft het sproeien ondanks aanpassingen bestaan, dan is begeleiding door een gediplomeerde kattengedragstherapeut zinvol.
Schoonmaken zonder terugval
Oude urinegeur nodigt uit tot herhaling. Dep vloeibare urine direct weg en behandel de plek met een enzymatische urineverwijderaar. Gebruik geen bleek of ammoniak, die geuren lijken voor katten op urine en maken het probleem vaak erger. Voor textiel werkt koud voorwassen, daarna wassen volgens label. Op vloer of bank kun je eerst met lauwwarm water en wat huishoudazijn nabehandelen, en daarna goed laten drogen. Test reinigers altijd op kleurvastheid.
Heeft je kat een favoriete plek, maak die oninteressant door er tijdelijk een kattenbak of een ligplek van te maken. Als de bak daar wel gebruikt wordt, schuif je hem in kleine stapjes naar een geschiktere plek.
Stappenplan dat ik in de praktijk gebruik
- Check direct op spoedsignalen en bel de dierenarts bij twijfel.
- Maak alle vervuilde plekken grondig geurloos met een enzymatische reiniger.
- Optimaliseer het kattenbakbeleid met voldoende, ruime, schone bakken op rustige plaatsen.
- Verhoog vochtinname met natvoer en meerdere waterpunten of een fontein.
- Breng dagelijkse structuur aan met vaste eet, spel en rustmomenten en reduceer stressprikkels.
Veelgemaakte fouten om te vermijden
Straffen of de kat met de neus in de urine duwen maakt de angst groter en het probleem hardnekkiger. Plotselinge veranderingen in grit, baktype of locatie zonder keuze of overgang werken averechts. Heftige schoonmaakgeuren of bleekmiddelen doen het juist terugkomen. Beter is rustig, consequent en geurvrij werken, met aandacht voor comfort en voorspelbaarheid.
Wanneer professionele hulp
Blijft je kat in huis plassen of sproeien na een medische check en aanpassingen, betrek dan een erkende kattengedragstherapeut. Combinaties van subtiele stressfactoren, sociale spanning of hardnekkige gewoonten vragen soms om maatwerk. Met een plan op basis van observatie en kleine haalbare stappen zie ik vaak binnen enkele weken duidelijk herstel.
Persoonlijke noot
In mijn werk valt me steeds op dat kleine verbeteringen groot effect hebben. Een grotere open bak met fijn grit, meer rust op de locatie en consequente schoonmaak losten bij een recente patiënt binnen tien dagen het plassen op de bank volledig op. De kern is begrip voor kattengedrag, een medische bril op het juiste moment en geduld bij het aanleren van nieuw, gewenst gedrag.
Een kat die in huis plast doet dat niet om te pesten. Meestal spelen medische factoren, kattenbakfrustratie of stress mee. Begin met het uitsluiten van een lichamelijke oorzaak, optimaliseer vervolgens het kattenbakbeleid en maak geurbronnen grondig schoon. Pak sproeien aan via castratieoverwegingen en stressreductie. Met een helder stappenplan, wat geduld en zo nodig professionele hulp krijg je de rust en zindelijkheid bijna altijd terug.
Wat is het verschil tussen plassen en sproeien bij een kat?
Plassen gebeurt in hurkhouding met een grotere hoeveelheid op de vloer of andere horizontale oppervlakken. Sproeien is rechtop staan met een trillende staart en een kleine straal tegen verticale oppervlakken zoals muren of gordijnen. Bij plassen denk je aan blaascomfort en kattenbak, bij sproeien aan communicatie, territorium en stress.
Welke medische oorzaken maken dat mijn kat in huis plast?
Veelvoorkomende oorzaken zijn stressgerelateerde blaasontsteking, blaasgruis of stenen, pijn door artrose, nierproblemen, diabetes en soms een bacteriële infectie. Meer drinken en vaker plassen of pijn bij het plassen zijn signalen. Laat bij aanhoudende klachten een urineonderzoek en zo nodig echo en bloedonderzoek doen bij de dierenarts.
Hoe maak ik kattenurine goed schoon om herhaling te voorkomen?
Dep verse urine, behandel met een enzymatische urineverwijderaar en laat volledig drogen. Vermijd bleek en ammoniak omdat die geuren op urine lijken voor katten. Textiel eerst koud uitspoelen of voorwassen, daarna volgens waslabel reinigen. Maak daarna de plek onaantrekkelijk of geef er tijdelijk een positieve functie zoals een rustplek of kattenbak.
Hoeveel kattenbakken heb ik nodig en waar zet ik ze neer?
Hanteer het aantal katten plus één. Kies ruime, open bakken met lage instap en fijn, ongeparfumeerd grit. Zet bakken op rustige, goed bereikbare plekken, niet naast voerbakken of lawaai. Schep dagelijks schoon en ververs regelmatig. Bij senioren of katten met pijn helpt een lagere instap en een bak op elke woonlaag.
Wanneer is plassen in huis een spoedgeval bij katten?
Als je kat nauwelijks of niet kan plassen, herhaald hurkt zonder resultaat, onrustig is, aan de penis likt of sloom wordt, is dat een spoedsituatie. Vooral katers kunnen een verstopping krijgen die levensbedreigend is. Wacht niet af, maar ga direct naar de dierenarts voor beoordeling en behandeling.
